Eski zamanlardan beri, metallerin işlenmesiyle metaller, atmosfere, hidrosfere ve perosfere yayılmaya başlamışlardır. İnsanlar, uzun yıllar boyunca ağır metallerin etkilerini bilmeden takı, tesisat malzemesi, silah, mutfak malzemesi olarak kullanmışlardır. Özellikle endüstri bölgelerindeki ağır metallerin oluşturduğu kirlilikler, yüksek miktarlara ulaşmış ve ilk olarak ağır metal zehirlenmeleri Japonya’da başlamıştır [1].

Tablo : Bazı endüstri kollarından atılan ağır metaller [2].

Ağır metaller, su ve hava ile yayılıp, doğrudan bitki ve hayvanları etkilemektedir. İnsanlar da hava, su ve beslenmeyle (bitki ve hayvan) bu döngüden paylarını alırlar [3].

Endüstriyel Atıklardan Kurtulmak Mümkün Değil mi?

Elbette bu kirliliklerden kurtulmak mümkündür. Doğru prosesler ile 14001 çevre yönetim sisteminin tam anlamıyla uygulanmasıyla (özellikle filtrasyon ve atık arıtım sistemleri) ağır metaller dahil olmak üzere tüm çevre kirliliklerinden kurtulmak veya en aza indirgemek mümkündür.

İnsanlarda Ağır Metaller Hangi Yöntemlerle Saptanmaktadır?

Kan, saç ve idrardan alınan örneklerin incelenmesiyle testler yapılır. Ağır metallerin vücuttan atılmaları ile saptandığından dolayı, genellikle,

1. Kanda ağır metal testi
2. Saçta ağır metal testi
3. İdrarda ağır metal testi
4. İdrarda ağır metal testi (DMSA ile uyarılmış)
5. Dokuda ağır metal testi

Toksik ağır metaller, yağ dokuca zengin doku ve organlara yerleşme eğilimindedirler. Özellikle beyinde ağır metal birikimi yoğundur. Çarpıcı bir gerçek, otistik çocukların ağır metalleri atma hızlarının yeterli olmayışıdır. Bu sebeple otistik çocuklarda testlerde yanıltıcı sonuçlar alınabilir. En önemli sonuç ise, otistik kişiler ağır metal zehirlenmesine daha fazla maruz kalırlar.

Test sonuçlarına göre, ağır metal düzeyi sıfırın üzerinde normal kabul edilmez. Sıfırın üzerindeki her değer, patolojiktir.

Ağır metal birikimi nelere sebep olur?

En hızlı etkileri yorgunluk, halsizlik, konsantrasyon zayıflığı, ilerleyen dönemlerde ise Alzheimer hastalığı ve kanserdir.

Vücudumuzu ağır metallerden daha hızlı temizleyebilir miyiz?

Evet bu mümkündür. Tabi ki bu süreç aylar veya yıllar sürebilir, sabırlı olmak gerekir. Yazının başında da belirtildiği üzere, ağır metaller yağ dokudan zengin bölgeleri tercih ederler.

• Spor yapılarak yağ kitlesi azaltılıp, kas oranı arttırılabilir.
• Zihinsel egzersizler yapılabilir.
• Uygun diyet uygulanabilir.
• Sindirim sisteminin daha düzenli çalışması ve probiyotik takviyesi alınabilir.
• Doğal ve organik gıdalar kullanılabilir.
• Bağışıklık sistemi desteklenebilir.
• Vücudun toksinleri temizleme yolları desteklenebilir (karaciğer, böbrek vb. organlar).
• Doğal veya kimyasal yollarla ağır metaller uzaklaştırılabilir.
• Hiperbarik oksijen tedavisi alınabilir

Tabi başka yöntemler de vardır. Ancak bunların bilirkişi tarafından ihtiyaç görülüp, uygulanabilirliği belirtilmelidir. Tedavi uzmanları tarafından uygulanmalıdır.

Temel olarak dört yöntem kullanılmaktadır:

• DMSA(Di-Mercapto-Succinic Acid) en çok tercih edilen şelasyon ajanıdır.
• DMPS(Di-Mercapto-Propane-Sulfonate) sık kullanılan diğer ajandır.
• Klorofil içeren bitkilerle şelasyon

Yeşil sebzelerin ortalama klorofil içeriği % 0.5’den daha azdır. Yosunlar ve çimler (klorella, spirulina, mavi-yeşil alg, deniz börülcesi, buğday çimi, arpa çimi) ise daha fazla klorofile sahiptirler. Yeşil algler içinde en yüksek (%3-5) klorofil içeren bitkiler klorella ve spirulinadır. Klorofil içeriği, toksinlerin tekrar emilmesini engellerler.

Klorella veya spirulina gibi yosunlar Japonların yosun yemekleri (suşi) gibi çok sağlıklıdır. Çok miktarda vitamin, mineral, aminoasit ve diğer besin maddelerini içerirler. Klorella ve spirullinada insan vücudu için gerekli nerdeeyse bütün maddeler bulunur.

• Epsom tuzu (magnezyum sülfat) banyosu

Sülfatlar ağır metal temizliğine yardımcı olur, bağışıklık sistemini güçlendirir. Küvetin içine dayanılabilecek kadar sıcak su koyulur ve içine magnezyum sülfatlı su ilave edilir ve 20 dk içerisinde beklenilir. Fakat doz çok önemlidir. Aksi halde geçici yorgunluk, ishal, hiperaktiviteye sebep olabilir [4].

Tüm dünyada ülkelerin kalkınması, ihtiyaçların karşılanması için endüstri kaçınılmazdır. Üzerimize düşen, çevresel dengeleri düşünüp, en iyi şekilde atık arıtım sistemlerini uygulamaktır. Bu sayede temiz hava, temiz su, temiz besin kaynaklarına ulaşır ve ağır metallerden arınmak için yöntemlere başvurmadan sağlıklı bir şekilde yaşar, sağlıklı gen aktarımlarıyla güzel bir nesle merhaba deriz.

[1] Özge KAHVECİOĞLU, Güldem KARTAL, Aybars GÜVEN, Servet TİMUR, (2003), İTÜ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü, Metalurji Dergisi, Metallerin Çevresel Etkileri -I

[2]Alexander Rether, (2002) Doktora Tezi, Münih Teknik Üniveristesi, Entwicklung und Charakterisierung wasserlöslicher Benzoylthioharnstofffunktionalisierter Polymere zur selektiven Abtrennung von Schwermetallionen aus Abwässern und Prozesslösungen

[3]John H. Duffus, Howard G.J. Worth, (1996), “Fundamental toxicology for chemists”, Cambridge, UK : Royal Society of Chemistry Information Services

[4]Prof. Dr. Ahmet Aydın, (2013), İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı Başkanı, Beslenme Bülteni

Yüksek Gıda Mühendisi & Yaşam Koçu Öznur TOPCU