Bebek Beslenmesi ve Boşaltımı

Doğumun gerçekleşmesi itibariyle salgılanan ilk süte kolostrum adı verilmektedir. Kolostrum sarımtırak hatta şeffaf renklerde, süte çok benzemeyen, normal süte göre şekeri, yağı daha az, fakat protein ve mineralce zengindir.  Bu ilk sıvı, bağışıklık sistemini destekleyicidir. Bu sebeple kolostrumun bebek tarafından emilmesi çok büyük önem taşır. (Anne sütü ile ilgili detaylar, anne sütü yazımızda).

Anne, emzirirken bebeği ile sakin bir ortamda mümkünse yalnız kalmalıdır. Anne ile bebek arasındaki güven bağının kurulmasında yardımcı olacak bu durumda anne, kimi zaman bebeğiyle güzel konular hakkında konuşmalı, kimi zaman da sessizlikte ona sevgi göstermelidir. Yeni doğanın en ihtiyacı olan şey, anne ve babasının kokusu ve sevgisidir. Yeni doğan bebek, sıvı ile dolu kapalı ortamdan, hava içeren açık bir ortama geçmiş, koruyucu bir bariyer olmadan yaşama açık şekilde devam etmekte, yeni sesler duyup, duyuların farklı şekilde hissedilmesi gibi daha birçok etkene adapte olmaktadır. Bu sebeple süreç, anne kadar yeni doğan bebek için de zordur.

Anne, bebeği emzirirken rahat olmalı ve konforunu düşünmelidir. Annenin sırtına yastıklar, bebeğin altına C şeklinde emzirme yastığı, annenin kolunun altına yastıklar, gerekirse o anda eşi tarafından özel ilgi gösterilmesi; anne için olumlu etki oluşturup, süt artmasında pozitif etki bırakacaktır. Çeşitli emzirme şekilleri vardır. Oturarak önden tutuş, yan yatış, oturarak kol altı tutuşu gibi. Tabi ki kuralları yoktur. Bebeğiniz doğru şekilde emdikten sonra, hangi konumda emzirdiğiniz çok da önemli değildir. Bebeğin yüzü, anneye bakacak şekilde, koyu halkanın tamamının kavranması, bebeğin yanaklarının dolgun ve dudaklarının dışa doğru olması; bebeğinizi doğru emzirdiğinizi gösterir. Yeni doğan bebek genellikle 2 saatte bir emzirilir. Ancak bebeğinizin isteğine göre süreleri değiştirebilirsiniz. Bebeğiniz büyüdükçe emme sıklığı ve emme süresinin uzunluğu da azalacaktır. Çünkü bebeğiniz beslenme şekline daha aşina olup, daha kuvvetli emecektir.

Anne her emzirmeden sonra bebeğin ağzındaki sütü ve kendi göğsünü, önceden kaynamış soğumuş suyla ıslatılmış ince bir bez/peçete ile silebilir. Doğru bilinen en büyük yanlış annenin, göğsünü karbonatlı su ile temizleme işlemi yapmasıdır. Çünkü karbonatlı su oradaki floranın zarar görmesine, yararlı mikroorganizma dengesinin bozulmasına sebep olacaktır. Sonucunda ise, bebeğin ağzında pamukcuğa, annenin göğsünde çatlaklar veya yaralara sebep olabilecektir. Annenin göğsünden sütün, temizlenmemesi (fazla sarı/yağlı değilse) bile mümkündür. Emzirme döneminde göğüs kalkanı kullanımı anneye kolaylık sağlayacaktır. Özellikle hava aldıran göğüs kalkanı kullanımı ile kalkanda süt birikir, göğüs nemlenir ve havalanır. Bu da cildiniz ve göğüs bakımı için oldukça yeterlidir. Sadece kalkanın, her emzirme işleminden sonra göğse takılmadan önce, doğal zeytinyağlı veya defne sabunu ile yıkanıp kurulanması gerekmektedir. Gümüş kalkanlar veya göğüs pedleri de tercihe bağlı olarak kullanılabilmektedir. Yapılan yanlışlardan birisi de göğüslerin sabun ile temizlenmesidir. Doğal sabun bile olsa, göğüslerinizi duş alırken dahi sadece duru su ile temizlemelisiniz. Su sıcaklığı ılık veya sıcağa yakın ılık olabilir. Zaman zaman masaj uygulaması ile süt kanallarınızı rahatlatabilirsiniz. Tüm bu uygulamalara rağmen, göğüslerde çatlaklar veya yaralar oluşuyorsa (bebeğinizi yanlış şekilde emzirmiyorsanız, normal şartlarda bu bakımlarla oluşmaması gerekir) lanolin içerikli göğüs kremleri kullanabilirsiniz. Özellikle doğal ve helal belgeli, koyun yününden üretilmiş olan lanolin içerikli krem bulabilirsiniz. Bebeğinizi anne sütü ile beslemek konusunda sorunlar yaşıyorsanız, büyüklerinizden veya emzirme danışmanlarından destek almanız yararlı olacaktır.

Bebeğiniz mama ile besleniyorsa, biberon çeşidi, biberon tutuşu, mama çeşidi önemlidir. Bebeğiniz her mamanın tadını sevmeyebilir. Sevdiği mamayı bulana kadar denemelisiniz. Biberonda, bebeğin hava yutmayacak şekilde tasarlanmış olması, BPA içermeyen özellikte olması tercih edilmelidir. Mamanın orta ılık olması, biberonun tutuş şekli, mamanın hızlıca hazırlanabilmesi, biberonun temizliği  ilk anne olanlar için başlarda zor gelen detaylardır. Biberon mamaları ile ilgili detaylara başka yazılarımızda yer vereceğiz.

Bebeğiniz düzenli şekilde beslenip, düzenli şekilde gaz çıkarırsa, tüm aile rahat edecektir. Bebeğinizin sindirim sistemi gelişmeye devam ederken, bünyesi anne sütüne veya biberon mamasına alışmaktadır. Ancak beslenirken yutulan hava, bebekte gaz yapmaktadır.  Emzirme ortası ve sonunda bebeğin gazını çıkartmak daha doğru olacaktır. Emzirmenin ortasında çıkartılmayan gaza bağlı olarak, bebek daha az emecektir. Bebeğin gazını çıkartmak için nazik olmak kaydıyla, orta şiddette sırt bölgesine vurulur ve sıvazlanır. Gaz sancısı doğumdan 2 hafta sonra başlayıp, 3.aya kadar devam etmektedir.

Bebek günde ortalama 8 kez altını ıslatır, günde birkaç kez de kaka yaparlar. Bu durum bebekten bebeğe göre değişkenlik gösterir. Mekonyumda siyahımsı olan kaka zamanla sarı renge döner. Anne sütü ile beslenen bebeklerin kakası yumuşak, mama ile beslenen bebeklerin kakası ise biraz daha kıvamlı olur. Bebeğinizin altını pamuk pedleri kaynamış ılımış su ile temizleyerek yapmanız ve iyice kurutmanız en sağlıklı yöntemdir. Bebeğin altının sık sık değiştirilmesi, poposunun  nemlendirilmesi pişiklerin oluşmaması için önemlidir. Nemlendirmek için sızma zeytinyağını hafifçe ısıttıktan sonra spreyli cam şişede stoklayıp kullanmanız en sağlıklı ve geleneksel bir metottur. Pişik kremlerinde piyasada etkili sonuçlar alabileceğiniz markalar da mevcuttur. Kız bebeklerde temizlik önden arkaya doğru yapılmalıdır. Bebeklerde oluşabilecek beyaz akıntılar normal olmakla birlikte yine de doktora danışılması gereken bir konudur. Erkek bebeklerde ise, sünnet derisine dikkat edilmeli, deri geriye doğru çekilmemelidir.

Bebeklerde Emzik Kullanımı

Bazı bebekler doğduğu günden itibaren emzik tutabilir, bazılar sonrası zamanlarda, bazı bebekler ise emzik kullanımını reddedebilir. Bebeklerin aylarına göre tasarlanmış çeşitli emzikler mevcuttur. Emzik uçları için farklı seçenekleri de piyasada bulabilirsiniz. Yaslı uçlu emzik, yuvarlak uçlu emzik, silikon emzikler, kauçuk emzikler, çene ve dudağa uyumlu emzikler, yuvarlak model, kelebek model, delikli, renkli, BPA içermeyen, temizlenebilir, sterilize edilebilir ve dahası seçeneklerle ticarete sunulmuş birçok emzik çeşidi var. Bunlardan hangisini seçmeniz gerektiği ile ilgili çoğu zaman kafanız karışabiliyor. Emzik bebeğin ağlamaması, sakinleşmesi, uykusu vb. nedenlerle ebeveynler tarafından tercih ediliyor. Emzik kullanımının yararı, zararı konusunda uzmanlar fikir birliğine varamasa da bu ailelerin ve bebeğin tercihine kalan bir konu olarak devam etmektedir. Emziğin seçilmesi, alıştırılması, bıraktırılması sanıldığı gibi basit değildir. Emzik tutmayan bebekler bir süre sonra parmağını emmek isteyebilir, bu durum geçicidir. Kafanıza takmayın, bebeğinizle inatlaşmayın.

Emzik kullanımının zararları ile ilgili bazı uzmanlar, ilk aylarda anne sütü içen bebeklerde memeye adaptasyon sorunu olabileceği, emziğin 6.aydan sonra orta kulak iltihabına yol açabileceği, diş yapısının bozuk olabileceği, emzikle bebeğin enerjisinin boş yere harcanabileceği ve anne sütü içmesinin yerini emziğin alabileceğini sıklıkla dile getiriyorlar. Diğer taraftan annelerin ”bebeğim beni yalancı emzik gibi kullanıyor” yakınmalarını da sıklıkla duyuyoruz. İşte burada devreye girecek olan durum annenin isteği, sabrı, yaşam koşulları ve tercihidir. Fakat siz siz olun çevrenizdeki yorumlara kulak kabartmayın ”Emzik tutsaydı iyiydi. Rahat ederdin. Neden emziğe alıştırmadın/alıştıramadın?” vs. bu tamamen bebek ve annenin tercihidir. Vicdanınız, iç güdüleriniz, yaşam şartlarınız nasıl ön gördüyse en doğru seçim odur.

Babalara Düşen Görevler

Hep annelere düşen görevlerden bahsettik. Ancak burada emzirme haricindeki tüm görevleri babalar da devralabilir. Aslında babaların da anne kadar hatta bazen daha fazla yükü, sorumluluğu vardır. Babalara ilk zamanlarda genellikle maddi ve manevi sorumlulukların büyük bir kısmı düşmektedir. Bebek büyütmek sanıldığı kadar kolay, sanıldığı kadar zor da değildir. Bu bir alışma sürecidir. Bilinçli olan, manevi değerleri yüksek olan bir baba, babalığa alışma döneminde ilk zamanlar en az anne kadar yorulacaktır. Çünkü anne ile sorumluluğu ortak yüklenmiştir. Sorumluluğun ortak yüklenildiği ailelerde ilerleyen zamanlarda yükler azalır ve bunun rahatlığını yaşamaya başlarlar. Çünkü sağlıklı bir aile kurulmaya başlanmıştır.

Bebeğin Düzenli Hastane Kontrolleri

Bebeğinizin doktor kontrolleri oldukça önemlidir. Aile sağlığı merkezlerimiz, bebeklerin takibini, aşılarını çok büyük bir sorumlulukla yapmaktadırlar. Bebeğinizin gelişimini, tahlillerini, aşılarını takip ederler. Bunun yanı sıra bebeklerin zaman zaman çocuk doktorlarına görünmeleri gerekir. ilk 1 yıl bebeğin genellikle ayda 1 branş doktoruna görünmesi gereklidir. Çünkü genetik olabilecek hastalıklar, metabolik hastalıklar, gelişim sağlığı büyük oranla ilk 1 yılda belirtilerini vermektedir.

Bebek Alışverişi

Bebek alışverişi işin en keyifli yanı elbette. Doğum öncesi ne kadar çok alışveriş yaparsanız yapın sonrasında mutlaka eksiklikler çıkıyor. Bebek giysileri, emzirme yardımcıları, mama gereçleri, sterilizatörler, temizleme solüsyonları, temizlik gereçleri, bebek bezi vs. tercih edilen markalar veya modeller bebeğin isteğine göre şekillenebiliyor. Zaten yeni doğum yapmış anneler lohusalık döneminde sıklıkla dışarı çıkamıyorlar. İş burada yine babalara ve yakınlara düşüyor. Yeni doğum yapmış anne de bebek de aslında çok muhtaç. Her ne kadar güçlü görünülmeye çalışılsa da insanlar birbirine bağımlı yaşıyorlar. Bebek alışverişinde dikkat edilmesi gereken unsurlar alınan şeylerin mümkün olduğunca az kimyasallı, az işlenmiş, doğal malzemelerden yapılmış, ergonomik, kullanışlı, uzun ömürlü, pamuklu, işleri kolaylaştırabilecek niteliklerde olması gerekiyor.

Yüksek Gıda Mühendisi & Yaşam Koçu Öznur TOPCU